تعارض مجاز و اضمارتعارض مجاز و اضمار، تنافی میان دو احتمال مجاز و اضمار در یک کلام را می‌گویند. ۱ - تعریفتعارض مجاز و اضمار، عبارت است از آن که در کلامی هم اضمار و هم مجاز احتمال داده می‌شود. ۲ - مثالمانند سخن خداوند : «واسئل القریة» که احتمال دارد کلمه «اهل» در تقدیر باشد؛ یعنی «واسئل اهل القریة» و احتمال دارد که «قریه» به صورت مجازی به جای «اهل قریه»؛ استعمال شده باشد. در این که هنگام تعارض اضمار و مجاز کدام یک بر دیگری ترجیح دارد، میان اصولی‌ها سه نظر وجود دارد: ۱. « فخر رازی »؛ « قاضی زکریا »؛ « بیضاوی »؛ « صفی هندی » و برخی از عالمان شیعه ، به عدم ترجیح هر یک از مجاز و اضمار بر دیگری معتقدند؛ ۲. بعضی دیگر از عالمان شیعه اضمار را بر مجاز مقدم می‌دارند؛ ۳. بیشتر اصولی‌ها مجاز را بر اضمار ترجیح می‌دهند. [۳]
التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة، عزیز برزنجی، عبداللطیف عبدالله، ج۲، ص (۱۱۰-۱۰۹).
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۳۷، برگرفته از مقاله «تعارض مجاز و اضمار». |